و قال علیه السلام  شَتَّانَ مَا بَیْنَ عَمَلَیْنِ عَمَلٍ تَذْهَبُ لَذَّتُهُ وَتَبْقَى‏ تَبِعَتُهُ وَعَمَلٍ تَذْهَبُ مَؤُونَتُهُ وَیَبْقَى‏ أَجْرُهُ.
چقدر این دو عمل با هم متفاوتند: عملى که لذتش مى‏رود و عواقب سوء آن باقى مى‏ماند و عملى که زحمتش مى‏رود و اجر و پاداشش باقى است.[۱]

شرح و تفسیر فرق میان این دو کار

امام علیه السلام در این کلام نورانى اشاره به تفاوت اعمال خیرى که مورد رضاى خداست و لذات و هوسرانى‏هاى ناپایدار دنیا کرده مى‏فرماید: «این دو عمل چقدر با هم متفاوتند: عملى که لذتش مى‏رود و عواقب سوء آن باقى مى‏ماند و عملى که زحمتش مى‏رود و اجر و پاداشش باقى است»؛

(شَتَّانَ مَا بَیْنَ عَمَلَیْنِ عَمَلٍ تَذْهَبُ لَذَّتُهُ وَتَبْقَى‏ تَبِعَتُهُ وَعَمَلٍ تَذْهَبُ مَؤُونَتُهُ وَیَبْقَى‏ أَجْرُهُ)

. در میان کارهاى نیک و بد و اعمال حسنه و سیئه- با این‏که هر کدام جنبه مثبت و منفى دارند- این تفاوت آشکار دیده مى‏شود؛ اعمال گناه‏آلود داراى لذتى موقتى و ناپایدار است که به زودى زایل مى‏گردد ولى عواقب بد آن هم در دنیا و هم در آخرت دامان انسان را مى‏گیرد. مثلًا انسانى براى برخوردارى از لذتى آنى به شراب پناه مى‏برد. ممکن است این ماده مخدر ساعتى او را از غم و اندوه تهى کند و در نشئه‏اى لذت‏بخش فرو برد؛ اما به زودى پایان مى‏یابد و آثار سوء آن در تمام اعضاى بدن او تدریجاً ظاهر مى‏شود و در آخرت نیز از شراب طهور بهشتى و نوشیدن آب کوثر محروم مى‏گردد.

ولى به عکس، انسانى که به سراغ بندگى خدا مى‏رود و در میدان جهاد با نفس و جهاد با دشمن حاضر مى‏شود، هر چند با مشکلاتى روبرو مى‏گردد؛ اما این مشکلات تدریحا از بین مى‏رود و اجر و پاداش دنیوى و اخروى آن باقى‏

مى‏ماند. این همان چیزى است که قرآن به آن اشاره کرده مى‏فرماید: «مَا عِنْدَکُمْ یَنفَدُ وَمَا عِنْدَ اللَّهِ بَاقٍ»؛ آنچه نزد شماست از میان مى‏رود، و آنچه نزد خداست باقى مى‏ماند».[۲]

هوس‏رانى و شهوت‏رانى همچون کف‏هاى روى آب است که‏ «فَیَذْهَبُ جُفَاءً»؛ سرانجام کف‏ها به بیرون پرتاب مى‏شوند»[۳] و اعمال نیک همچون آب زلال که به مصداق‏ «وَأَمَّا مَا یَنفَعُ النَّاسَ فَیَمْکُثُ فِى الْأَرْضِ»؛ ولى آنچه به مردم سود مى‏رساند (/ آب یا فلزّ خاص) در زمین مى‏ماند»[۴] باقى و برقرار خواهد بود.

در خطبه ۱۷۶ نیز این جمله را خواندیم که امام از رسول خدا صلى الله علیه و آله نقل مى‏کند:

«إنَّ الْجَنَّهَ حُفَّتْ بِالْمَکارِهِ وَإِنَّ النّارَ حُفَّتْ بِالشَّهَواتِ‏

؛ بهشت در میان ناراحتى‏ها احاطه شده و دوزخ در میان شهوات».

وَتَبِعَ جِنَازَهً فَسَمِعَ رَجُلًا یَضْحَکُ،

[۱] . سند گفتار حکیمانه:

این گفتار حکمت‏آمیز در ربیع الابرار زمخشرى همانند نهج‏البلاغه آمده ولى در غررالحکم با تفاوت روشنى ذکر شده که نشان مى‏دهد از منبع دیگرى جز نهج‏البلاغه گرفته است.( مصادر نهج‏البلاغه، ج ۴، ص ۱۰۹).

[۲] . نحل، آیه ۹۶٫

[۳] . رعد، آیه ۱۷٫

[۴] . رعد، آیه ۱۷٫