و قال علیه‏السلام وَأُتِیَ بِجَانٍ وَمَعَهُ غَوْغَاءُ فَقَالَ: لَا مَرْحَباً بِوُجُوهٍ لَاتُرَى إِلَّا عِنْدَ کُلِّ سَوْأَهٍ.
هنگامى که جنایتکارى را به همراه جمعى از اوباش خدمت امام علیه السلام آوردند.

امام علیه السلام فرمود:خوش‏آمد مباد بر چهره‏هایى که جز به هنگام «حوادث بد» دیده نمى‏شوند.[۱]

شرح و تفسیر غوغاطلبان‏

این کلام حکیمانه تکمیلى است براى کلام گذشته و ماجرا از این قرار است که جنایتکارى را خدمت آن حضرت آوردند و عده‏اى از اوباش همراه او بودند (گویا مى‏خواستند مجازات او را تماشا کنند) امام علیه السلام فرمود: «خوش‏آمد مباد بر چهره‏هایى که جز به هنگام حوادث بد دیده نمى‏شوند»؛

(وَأُتِیَ بِجَانٍ وَمَعَهُ غَوْغَاءُ، فَقَالَ لَامَرْحَباً بِوُجُوهٍ لَاتُرَى إِلَّا عِنْدَ کُلِّ سَوْأَهٍ)

. «مرحبا» از ماده «رحب» به معناى وسعت مکان است و معمولا هنگامى که میهمانى وارد مى‏شود، عرب به او مرحبا مى‏گوید؛ یعنى بفرمایید که در محل وسیع و مناسبى وارد شده‏اید. معادل آن در فارسى «خوش آمدید» است و ضد آن «لا مَرْحَباً» به معناى «خوش نیامدید» و یا «خوش‏آمد بر شما مباد».

آرى همواره گروهى در جوامع بشرى در پى جنجال آفرینى یا حضور در حوادث جنجالى هستند؛ به محض این‏که نگاه کنند دو نفر با هم در گوشه خیابان دعوا مى‏کنند از اطراف جمع مى‏شوند؛ نه براى میانجیگرى، بلکه براى این‏که آن صحنه زشت را بنگرند و یا هنگامى که بشنوند بنا هست فلان کس را در ملأ عام مجازات کنند، دوان دوان به سوى آن صحنه مى‏روند.

از بعضى روایات که در باب حدود آمده به خوبى استفاده مى‏شود که امیرمؤمنان على علیه السلام از این گروه متنفر بود. در کتاب‏ وسائل الشیعه‏ در کتاب الحدود حدیثى به این مضمون در باب کراهت اجتماع مردم براى نگاه کردن به‏

شخصى که حرام مى‏خورد آمده است هنگامى که امیرمؤمنان علیه السلام در بصره بودند مردى را خدمتش آوردند که بنا بود حد بر او اجرا شود، ناگهان گروهى از مردم براى تماشاى آن منظره اجتماع کردند، امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: اى قنبر نگاه کن این گروه کیانند و براى چه آمدند عرض کرد مردى هست که مى‏خواهند حد بر او اقامه کنند (و اینها تماشاگرند)، هنگامى که نزدیک شدند امام نگاه در چهره آنها کرد و فرمود:

«لا مَرْحباً بِوُجُوهٍ لا تُرى‏ إلّافی کُلّ سُوءٍ هؤُلاءِ فُضُولُ الرّجالِ أمِطْهُمْ عَنّى یا قَنْبَرُ

؛ خوش آمد مباد بر چهره‏هایى که جز در صحنه‏هاى بد دیده نمى‏شود آنها افراد بیهوده جامعه هستند اى قنبر آنها را از من دور ساز».[۲]

درست که در قرآن مجید و روایات دستور داده شده است اجراى حد در حضور جمعى باشد تا مایه عبرت مردم گردد؛ اما این گروه از افراد هرگز براى عبرت گرفتن نمى‏آمدند، بلکه هر جا جنجالى برپا شود در آنجا حضور مى‏یابند و در صورتى که فرصت پیدا کنند خودشان نیز وارد صحنه مى‏شوند.

ولى جالب توجه این‏که زمامداران ظالم و ستمگر در دنیاى دیروز و امروز از وجود این گروه براى پیش بردن مقاصد نامشروع خود بهره فراوان مى‏گیرند و براى درهم شکستن مخالفان خود و آمران به معروف و ناهیان از منکر این گروه را تحریک کرده و به مصاف آنها مى‏فرستند.

ابن ابى‏الحدید از «احنف» چنین نقل مى‏کند که مى‏گفت: سفیهان جامعه را گرامى دارید، زیرا آنها شما را از این و آن حفظ مى‏کنند. (منظورش این بود که مى‏توانند دشمنان شما را دفع کنند) سپس شعرى از شاعرى نقل کرده که مضمونش این است: من این افراد بدرفتار را براى خودم حفظ مى‏کنم تا در مقابل مخالفان از آنها استفاده کنم، اگر سگ‏هایى که نزد من‏اند حضور نداشته باشند از سگ‏هاى مخالفین در هراسم.[۳]

[۱] . سند گفتار حکیمانه:

خطیب رحمه الله در مصادر از دانشمندانى که قبل و بعد از سید رضى مى‏زیستند این کلام حکمت‏آمیز را نقل کرده از جمله بلاذرى در انساب الاشراف با تفاوت مختصرى و همچنین یعقوبى در کتاب تاریخ و آمدى در غررالحکم.( مصادر نهج‏البلاغه، ج ۴، ص ۱۶۴).

مرحوم شیخ طوسى نیز آن را در کتاب تهذیب، مستند و مبسوطتر آورده است.( تهذیب، ج ۱۰، ص ۵۰، ح ۳۴).

[۲] . وسائل‏الشیعه، ج ۱۸، باب ۲۲، ص ۴۵، کتاب الحدود، ح ۱٫

[۳] . شرح نهج ‏البلاغه ابن ابى‏الحدید، ج ۱۹، ص ۲۰، ذیل حکمت مورد بحث.