تصویر عمل ما به عالم لوح ثبت می شود

جوانان تحصیلکرده بسیاری را در اطرافم میبینم که سالها است جویای کارند؛ همیشه در صف اول تمام آزمونهای استخدامند و رویایشان استخدام رسمی در شرکت نفت و فلان دانشگاه و …
اما نه کار درست حسابی، نه درآمدی، نه مهارتی، نه اعتماد بنفسی و …
هر شب تا دو و سه در اینترنت و شبکه های اجتماعی پلاسند و صبح ها تا لنگ ظهر خواب؛ بعد از ظهرها هم اگر تربیت دینی درستی نداشته باشند پی علافی و بطالت و تفریحات سالم!!!! و صد البته کسب علم برای مراتب بالاتر!
اگر هم کمی مایه مذهبی داشته باشند سری به مسجد و هیات میزنند سالی یکی دوبار سفر کربلا و مشهد و … و دیگر هیچ! واقعا هیچ!
اعتماد بنفس؛ هیچ!
احساس مسئولیت؛ هیچ!
کمک به اطرافیان؛ هیچ!
ازدواج و تشکیل خانواده؛ اصلا حرفش را نزنید!
استقلال از پول تو جیبی بابا؛ تا قبل دکترا محاله!

اما رزومه ای دارند که با جرثقیل نمیتوان بلندش کرد! البته حداقل به سه زبان خارجی هم مسلطند، این را هم به صفات حمیده شان اضافه کنید که از عالم و آدم طلبکارند و ورد زبانشان این است که توی این مملکت فلان و توی این مملکت بهمان…
*
اما جوانان بسیاری نیز در اطراف خود میبینم با تحصیلاتی اگر نگویم پایین، اما معمولی، ولی در عین حال اهل تلاش، احساس مسئولیت، کارآفرین، توانمند در کسب درآمد، دلسوز برای اطرافیان و معمولا جلوتر از همسالان تحصیل کرده شان تشکیل زندگی می دهند و بچه دار میشوند و نه تنها سربار خانواده نیستند بلکه کمک حال خانواده و اطرافیان! کارشناس مسائل جهان هم نیستند اما اگر کاری را بهشان بسپاری خاطرت جمع است…
*
نمیدانم چرا، اما گویا در نظام آموزشی ما رابطه معکوسی بین توانمندیهای شخصی و اجتماعی و افزایش سطح تحصیلات برقرار است!
واقعا این چه نظام آموزشی است که نزدیک ۲۰ سال خرج فردی را بدهیم تا باری از دوش کشور بردارد و خودش کارآفرین شود و چهارنفر دیگر را علاوه بر خودش نان بدهد، اما برعکس وقتی که فارغ التحصیل شد مثل جوجه های یک روزه دهانش رو به آسمان باشد بلکه دولت تکه نانی در دهانش بگذارد!

امروز اگر برای تحول_نظام_آموزشی کشورمان فکری نکنیم، قطعا فردا دیر است.

ملیحه عکس مریم، هم کلاسی اش، را آورده بود تا به داداش محمدم نشان بدهد. محمد هنوز به خانه نیامده بود و ملیحه، که طاقت نداشت، عکس را به مامان، بی بی، و حتی به من نشان داد. خودش هم توی عکس کنار مریم ایستاده بود.
بی بی گفت:«این همه مَیرم مَیرم مِگی، همینه؟»
ـ بَله. مَگه بَده؟! دختر آقا براته. مِشه نوه ی مرحوم حاج صفر علی.
ـ نوه ی همون صفر پلان دوز خودمان دیگه؛ ها؟ … این که خیلی شلخته یه. نگا کتاباشِ چطوری گرفته.
ملیحه، که عصبانی شده بود، گفت:
«بی بی، اونی که کتاب دستشه منم، نه مریم. دیگه بابــ …

از زمان بالا گرفتن ماجرای سوریه و دفاع از حرم، حضرت آقا در دیدارهای مختلف خصوصی و عمومی، حرف از مدافعان حرم و ارزش کاری آنها که انجام می‌دهند، زده‌اند و می‌زنند.

مثلاً در دیدار با شرکت کنندگان در نهمین همایش ملی «نخبگان فردا» که در تاریخ ۹۴/۷/۲۲ فرمودند:

«اینها اسمی هم ندارند؛ یک تعدادی‌شان معروف میشوند و شناخته میشوند، اکثرشان معروفیّتی هم ندارند امّا اینها دارند امنیّت را برای من و شما حفظ میکنند. اگر امنیّت نباشد، دانشگاه نیست، تحقیق نیست، پژوهش نیست، نخبه‌سازی نیست. آنجایی که امنیّت نیست، در واقع هیچ‌چیز نیست؛ آنجا زندگی انسانها هم در خطر تهدید لحظه‌ای و دائمی است. این آمادگی‌ها را، این آموزشها را، این فرصتها را از این تأمین‌کنندگان امنیّت هم بدانید.»

حرف این است که این شهدای عزیز و ارزش کارشان هنوز هم برای عموم مردم مجهول‌اند. محرم و خیمه‌های عزایی که برپا میشوند - از آنجایی که بیشترین جامعه مخاطب را در بر می‌گیرند - بهترین فرصت برای شناساندن شهدای مدافع حرم و روشنگری درمورد علت رفتن آنهاست.

پ.ن۱: شاید حداقل‌ترین کار این باشد که گوشه‌ای از فضاسازی هیئت را به مدافعان حرم اختصاص دهیم.

پ.ن۲: جنگ نرم هم مدافع حرم می‌خواهد!

و قال علیه السلام  لَا یَسْتَقِیمُ قَضَاءُ الْحَوَائِجِ إِلَّا بِثَلَاثٍ: بِاسْتِصْغَارِهَا لِتَعْظُمَ، وَبِاسْتِکْتَامِهَا لِتَظْهَرَ، وَبِتَعْجِیلِهَا لِتَهْنُؤَ.
برآوردن حاجات مردم کامل نمى‏شود مگر به سه چیز: کوچک شمردنش تا بزرگ گردد، و مکتوم داشتنش تا آشکار شود، و تعجیل در آن تا گوارا گردد.[۱]

شرح و تفسیر سه شرط خدمت به مردم‏

مى‏دانیم برآوردن حوایج نیازمندان و حل مشکلات مردم از مهم‏ترین مستحبات و بهترین طاعات است تا آنجا که در حدیثى از امام صادق علیه السلام مى‏خوانیم:

«مَنْ سَعَى فِی حَاجَهِ أَخِیهِ الْمُسْلِمِ طَلَبَ وَجْهِ اللَّهِ کَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ لَهُ أَلْفَ أَلْفِ حَسَنَهٍ یَغْفِرُ فِیهَا لِأَقَارِبِهِ وَ جِیرَانِهِ وَ إِخْوَانِهِ وَمَعَارِفِه؛

کسى که براى برآوردن حاجت برادر مسلمانش تلاش و کوشش کند براى جلب رضاى پروردگار، خداوند متعال هزار هزار حسنه در نامه اعمال او مى‏نویسد و حتى به سبب آن بستگان و همسایگان و برادران دینى و آشنایانش مشمول غفران الهى مى‏شوند».[۲]

امام علیه السلام در این گفتار نورانى‏اش شرایط کمال قضاى حوایج را در سه چیز خلاصه کرده، مى‏فرماید: «برآوردن حاجات مردم کامل نمى‏شود مگر به سه چیز کوچک شمردنش تا بزرگ گردد و مکتوم داشتنش تا آشکار شود و تعجیل در آن تا گوارا گردد»؛

(لَا یَسْتَقِیمُ قَضَاءُ الْحَوَائِجِ إِلَّا بِثَلَاثٍ: بِاسْتِصْغَارِهَا لِتَعْظُمَ، وَبِاسْتِکْتَامِهَا لِتَظْهَرَ، وَبِتَعْجِیلِهَا لِتَهْنُؤَ)

. بسیارند کسانى که وقتى حاجت نیازمندى را بر مى‏آورند آن را بزرگ مى‏شمرند و همه جا عنوان مى‏کنند و گاه براى انجام دادن آن امروز و فردا دارند،به گونه‏اى که حاجتمند، خسته و شرمنده مى‏شود. این‏گونه قضاى حاجات ارزشى ندارد؛ انجام خواسته‏هاى مردم در صورتى ارزش پیدا مى‏کند که انسان آن را کوچک بشمرد و این نشانه بزرگى شخصى است که حاجت را برآورده است. هنگامى که او در نظرها بزرگ شد کار او نیز بزرگ شمرده مى‏شود.

همچنین در صورتى ارزشمند است که آن را پنهان دارد تا آبروى تقاضا کننده نزد همه محفوظ بماند؛ ولى از آنجا که حس کنجکاوى در مردم زیاد است، سرانجام این‏گونه خدمات آشکار مى‏شود و با اهمیت از آن و صاحبش یاد مى‏کنند و او را به فضایل اخلاقى مى‏ستایند.

اضافه بر این اداى حاجتى ارزشمند و گواراست که به سرعت انجام گیرد، زیرا در غیر این صورت حاجتمند ناچار است بارها به در خانه کسى که به او نیاز دارد برود و هر بار رنج تازه‏اى را بر روح خود تحمیل کند. در این هنگام چنانچه حاجت او برآورده شد برایش گوارا نخواهد بود.

لام در جمله «لِتَعْظُمَ» و «لِتَظْهَرَ» و «لِتَهْنُؤَ» به اصطلاح لام عاقبت است نه لام علت؛ یعنى این سه کار، این سه نتیجه را در پى دارد.

گفتنى است که در دستورات اسلامى نه تنها مسئله قضاى حوائج از بزرگ‏ترین کارهاى خیر شمرده شده، بلکه چگونگى آن از جهات مختلف نیز تعلیم داده شده است تا قضاى حوائج به صورت کاملًا انسانى و گوارا صورت گیرد.

شبیه همین کلام به تعبیر دیگرى از امام صادق علیه السلام نقل شده است؛ آنجا که مى‏فرماید:

«رَأَیْتُ الْمَعْرُوفَ لَایَصْلُحُ إِلَّا بِثَلَاثِ خِصَالٍ تَصْغِیرِهِ وَتَسْتِیرِهِ وَتَعْجِیلِهِ فَإِنَّکَ إِذَا صَغَّرْتَهُ عَظَّمْتَهُ عِنْدَ مَنْ تَصْنَعُهُ إِلَیْهِ وَ إِذَا سَتَّرْتَهُ تَمَّمْتَهُ وَإِذَا عَجَّلْتَهُ هَنَّأْتَهُ وَإِنْ کَانَ غَیْرُ ذَلِکَ سَخَّفْتَهُ وَنَکَّدْتَهُ؛

چنین دیدم که کارهاى نیک جز به سه خصلت اصلاح نمى‏پذیرد: کوچک شمردن و پنهان داشتن و تعجیل کردن در آن، زیرا هنگامى که آن را کوچک بشمرى نزد کسى که به او نیکى کرده‏اى بزرگ خواهد بود و زمانى که پنهانش دارى آن را به کمال رسانده‏اى و چون در آن تعجیل کنى گوارایش ساخته‏اى و اگر غیر از این باشد آن را سخیف و بى‏ارزش کرده‏اى».[۳]

البته در قرآن مجید دستور به انفاق‏هاى پنهان و آشکار هر دو داده شده و کسانى را که اموال خود را در شب و روز به صورت پنهان و آشکار انفاق مى‏کنند اجر الهى وعده داده شده و هرگونه ترس و غم (از عذاب‏هاى آخرت و مشکلات دنیا) از ایشان نفى شده است. «الَّذینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَالنَّهارِ سِرًّا وَعَلانِیَهً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلا هُمْ یَحْزَنُونَ».[۴]

ولى این دستور با آنچه در بالا آمد منافاتى ندارد، زیرا گاه انفاق آشکار سبب تشویق دیگران مى‏گردد و سرمشقى براى سایرین است و در نتیجه انفاقى انفاق‏هاى دیگر را در پى دارد و از این نظر مطلوب است افزون بر این تظاهر به انفاق سوء ظن مردم را به اشخاص در مورد صفت بخل و خسیس بودن و عدم اداى واجبات از میان مى‏برد و این خود هدف مهم دیگرى است؛ ولى در هر حال اصل و اساس بر این است که انفاق و قضاى حوایج مکتوم باشد جز در موارد استثنایى مثل آنچه در بالا آمد.

از این رو در حدیثى از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله نقل شده است که‏

«إِنَّ صَدَقَهَ السِّرِّ فِی التَّطَوُّعِ تَفْضُلُ عَلَانِیَتَهَا بِسَبْعِینَ ضِعْفاً وَصَدَقَهَ الْفَرِیضَهِ عَلَانِیَتُهَا أَفْضَلُ مِنْ سِرِّهَا بِخَمْسَهٍ وَعِشْرِینَ ضِعْفاً؛

صدقه مستحب اگر پنهان باشد از صدقه آشکار هفتاد مرتبه بالاتر است و صدقه واجب اگر آشکار باشد از صدقه پنهان بیست و پنج بار افضل است».[۵]

[۱] . سند گفتار حکیمانه:

یعقوبى( متوفاى ۲۸۴) پیش از مرحوم سیّد رضى در تاریخ خود این کلام حکمت‏آمیز را با اضافاتى فراوان و تفاوت‏هایى در تعبیر ذکر کرده است و احتمال دارد کلام سیّد رضى یا کلام یعقوبى نقل به معنا شده باشد. از دیگر کسانى که پیش از سیّد رضى آن را در کتاب خود نقل کرده‏اند، ابوطالب مکى در کتاب قوت القلوب است. و آمدى نیز آن را در غررالحکم با تفاوتى نقل کرده؛ ولى زمخشرى در ربیع الابرار عین عبارت نهج‏البلاغه را آورده است.( مصادر نهج‏البلاغه، ج ۴، ص ۹۴).

[۲] . کافى، ج ۲، ص ۱۹۷، ح ۶٫

[۳] . کافى، ج ۴، ص ۳۰، ح ۱٫

[۴] . بقره، آیه ۲۷۴٫

[۵] . مستدرک الوسائل، ج ۷، ص ۱۳۳، ح ۳٫