تصویر عمل ما به عالم لوح ثبت می شود

روایات مربوط به سفیانی در منابع حدیثی شیعه و اهل سنت، بسیار فراوان است و به گفته محدثان شیعی، به حد تواتر می باشد علاوه بر این، حتی احادیث خسف بیداء سپاه سفیانی در منطقه بیداء (بین مکه و مدینه)، نیز نزدیک به حد تواتر می باشد.
از این رو جای هیچ مناقشه ای در باره اصل وجود سفیانی در آینده و فرو رفتن لشکر اعزامی سفیانی به حجاز (خسف بیداء) به عنوان دو نشانه مهم و علامت حتمی ظهور، وجود ندارد.

در مجموع، 4 نظریه در موضوع سفیانی، مطرح می باشد:
1. قول مشهور شیعه که سفیانی به عنوان علامت حتمی ظهور امام مهدی علیه السلام، در حد تواتر، می باشد. و جزئیات و تفاصیل سفیانی نیز در احادیث معتبر گزارش شده است.
2. اصل وجود سفیانی متواتر معنوی است اما جزئیات و تفاصیل مربوط به آن قابل اثبات نیست.
3. احادیث سفیانی جعلی است و اعتباری ندارد.
4. سفیانی، به عنوان نماد جبهه باطل می باشد و نمادین و سمبلیک است. بنابراین سفیانی شخصی، معنایی ندارد و باید به سفیانی نوعی معتقد بود.

حتمی بودن خروج سفیانی
در روایات اسلامی به حتمی بودن خروج سفیانی اشاره شده است؛ اين مطلب در روايات متعدد و معتبری با تعابير مختلفي چون: «محتوم»، «لابدّ‌‌منه»، «حتم من الله»، «لابدّ ان یکون»، «لایکون قائم إلا بسفیانی»، «من قبل قیام القائم»، «خمس قبل قیام القائم» و «خمس علامات محتومات» و … بيان شده است.

امام سجاد عليه ‌السلام در حدیث معتبر فرموده اند:
… قیام قائم از ناحیه خداوند قطعی است و خروج سفیانی نیز قطعی است. هرگز قیام قائم بدون سفیانی نخواهد بود.
حمیری، قرب الاسناد، ص374

امام صادق علیه السلام:
سفیانی از علایم حتمی است و قیام او در ماه رجب خواهد بود.
شیخ صدوق، کمال الدین، ج 2، ص 650

و در کتاب الغیبه نعمانی، از امام باقر عليه ‌السلام در تفسیر آیه ﴿ثم قضی اجلا و اجل مسمی عنده﴾نقل شده است:
آنها دو اجل‌اند: اجل محتوم و تغییرناپذير و اجل موقوف و مشروط. حمران پرسید: اجل محتوم چیست؟ فرمود: اجلی که جز آن نخواهد شد. حمران عرض کرد: اجل موقوف و مشروط چیست؟ فرمود: آنچه اراده خداوند در آن راه دارد و قابل تقدیم و تاخیر و برطرف شدن است. حمران عرض کرد: امیدوارم قیام سفیانی از علایم موقوف و مشروطي باشد که بدا در آن راه دارد! امام فرمودند: به خدا سوگند که چنین نیست، او از علایم حتمی است.
عاملی، دراسة علامات الظهور، ص 45

امام صادق عليه ‌السلام نیز در این خصوص در روایت معتبر فرموده اند:
برخی از امور محتوم و تغییر ناپذيرند و برخی‌شان غیر محتوم است. قیام سفیانی در ماه رجب، از علایم حتمی است.
نعمانی، الغیبۀ، ص 300

و نیز امام باقر علیه السلام در حدیث دیگری فرموده اند:
برخی از امور موقوف و مشروط اند و برخی محتوم و تغییر ناپذير، و سفیانی از علایم حتمی است که بی تردید رخ خواهد داد.
نعمانی، الغیبۀ، ص 301.

امام صادق علیه السلام :
از حتمیاتی که پیش از قیام قائم خواهند بود: سفیانی، فرورفتن (لشکر سفیانی) در بیداء، قتل نفس زکیه، و ندای آسمانی است.
نعمانی، الغیبه، ص264

ابو حمزه ثمالی ، نقل می کند که به امام صادق علیه السلام عرض کردم که پدر شما، امام باقر پيوسته مي‌فرمود: قيام سفياني از امور حتمي است. امام صادق(ع) فرمودند: آري، همين‌طور است … .
شیخ صدوق، كمال الدين، ج 2، ص652

در عصر ظهور ، منطقه شام در خاورمیانه، آبستن حوادث است و اختلافات شدیدی بین گروه ها و پرچم های مختلف، در حال وقوع است، بعد از زمین لرزه بزرگ و خسف منطقه حرستا یا جابیه در کشور سوریه، منطقه شام، آماده خروج سفیانی میشود.

تحولات عربستان و بررسی روایات مرتبط با آن
روایات تصریح دارند که حکومت منطقه حجاز و کشور عربستان و حاکمان مکه و مدینه، قبل از ظهور امام مهدی علیه السلام، حکومتی مخالف اهل بیت و دشمن شیعه، می‌باشد. اما با ظهور و قیام علنی امام مهدی، حکومت بنی فلان، برای همیشه نابود خواهد شد.
در حدیثی از امام جعفر صادق علیه السلام، نقل شده است:
… ای زراره، گریزی نیست از اینکه غلام و جوان ای در مدینه، به شهادت برسد. عرض کردم، فدایتان شوم، آیا لشکر سفیانی اعزامی به حجاز او را خواهد کشت؟ فرمودند: خیر. بلکه نظامیان خاندان بنی فلان، اور ابه قتل خواهند رساند. انان، وارد مدینه خواهند شد و او را بدون اینکه جرمی مرتکب شده باشد، به شهادت می‌رسانند. در این موقع، منتظر فرج و ظهور امام مهدی باشید.
(نعمانی، الغیبۀ، ص 166-167)

در این روایت، صراحتا، اشاره شده است که شهادت این غلام، توسط عوامل و نیروهای نظامی بنی فلان در کشور حجاز (عربستان) و در شهر مدینه، به شهادت می‌رسد. (قتل غلام بالمدینه) و نه لشکر سفیانی.
بنابراین نشان می‌دهد که بنی فلان، تا آستانه ظهور در کشور حجاز (عربستان) حکومت می‌کنند. و این عبارت «یقتله جیش السفیانی»، قرینه بر این است، این روایات از روایات عصر ظهور، می‌باشد. زیرا در روایات معتبر و متعدد، در منابع شیعه و اهل سنت، به خروج قائم آل محمد و سفیانی در سال واحد، اشاره شده است. از جمله در روایتی از امام باقر علیه السلام نقل شده است:
سفیانی و قائم هر دو در یک سال نمایان می‌شوند.
همچنین در روایت دیگری، به موضوع حکومت بنی فلان در کشور عربستان، تصریح بیشتری شده است. در حدیثی از امام علی علیه السلام، چنین نقل شده است:
آیا شما را از زمان به پایان رسیدن سلطنت خاندان بنی فلان خبر ندهم؟ گفتیم: آری ای امیر مؤمنان؛ حضرت فرمودند: هنگام کشته شدن شخصی بی‌گناه در روز حرام در ماه حرام از خاندان قریش. قسم به آن‌که دانه را شکافت و آدمی را آفرید، پس از آن، بیش از پانزده شب حکومتشان طول نخواهد کشید … .
( نعمانی، الغیبۀ، ص 258)

در این روایت، به قتل نفس زکیه از نشانه‌های حتمی ظهور، توسط بنی فلان، در بلد حرام (مکه)، در ۲۵ ذی الحجه، ۱۵ روز قبل از ظهور و قیام علنی امام مهدی علیه السلام (در عاشورا ماه محرم) اشاره شده است. در این روایت، امام علی علیه السلام، صراحتا به پایان ملک بنی فلان و نابودی سلطنت خانوادگی بعد از به شهادت رساندن نفس زکیه در کشور حجاز (عربستان) و شهر مکه، اشاره دارد.
بعد از اینکه مشخص شد، خاندان بنی فلان، قبل از ظهور، بر عربستان حکومت می کنند. ذکر خواهیم کرد که مساله (اختلاف بین فلان) در روایات متعدد، تصریح شده است. از امام باقر علیه السلام، نقل شده است:
… فرج شما جز با اختلاف بنی‌فلان محقق نمی‌شود … و قائم قیام نمی‌کند و شما هم آنچه را عاشقش هستید نخواهید دید تا وقتی بنی فلان بر سر آنچه در بینشان است مبتلا به اختلاف و درگیری شوند مردم به (حکومت) آنها طمع کنند و وحدت از بین برود و سفیانی خروج کند … .
(کلینی، الکافی، ج 8، ص 209)
حتی در روایتی، درباره اختلاف بنی فلان، تعبیر “محتوم” و حتمی به کار رفته است، که نشان از وقوع آن دارد. از امام صادق علیه السلام نقل شده است:
… و خروج سفیانی، حتمی است، ندای آسمانی، حتمی است … و اختلاف بنی فلان، حتمی است و قتل نفس زکیه، حتمی است … .
(شیخ طوسی، الغیبۀ، ص 435)
ر روایتی در کتاب کافی مرحوم کلینی، به اختلاف بنی فلان، قبل از خروج سفیانی، اشاره شده است:
به آنچه که دوست دارید، نخواهید رسید مگر اینکه بین بین فلان اختلاف شود، پس هر گاه اختلاف شد و مردم در امر حکومت طمع کردند، و تشتت و اختلاف فراگیر شد، بعد از این امر خروج سفیانی رخ می دهد.
(کلینی، الکافی، ج 8، ص 209)

امام صادق(ع) : این امر واقع نمی شود مگر هنگامی که شمشیرهای بنی فلانی در میان خود به کارافتد و حلقه تنگتر شود و اختلاف به جاهای باریک بکشد آنگاه سفیانی خروج کند….
کشف الغمه ج3 ص 319

معرفی نشانه های حتمی ظهور
در احادیث اسلامی، از پنج نشانه حتمی ظهور ( یمانی،سفیانی ، ندای_آسمانی، قتل_نفس_زکیه و خسف_بیداء ) به صورت ویژه و مستقل سخن به میان آمده است. اهمیت این پنج #نشانه‌ را می‌توان هم از تعدد روایات مربوط به آن‌ها و هم از جداسازی و بیان این نشانه‌ها به شکل مستقل دریافت.
امام صادق(ع) :
پیش از قیام قائم، پنج علامت وجود خواهد داشت: ندای آسمانی، سفیانی، خسف و فرو رفتن (لشکر سفیانی) در زمین (بیداء)، شهادت نفس زکیه و یمانی.
شیخ صدوق، کمال‌الدین، ج 2 ، ص 650.
این حدیث معتبر و حدیث های مشابه دیگر، دلالت بر این دارد که ظهور امام مهدی (ع)، متوقف بر نشانه های حتمی است که باید به وقوع بپیوندد.

شرح اجمالی نشانه های حتمی ظهور
طبق روایات معتبر، ندای آسمانی، برای اثبات اینکه، امام مهدی، از طرف خداوند متعال، برگزیده و فرستاده شده است و خروج سفیانی به عنوان دشمن اصلی امام عصر، به جنگ میان حق و باطل، اشاره دارد. خروج یمانی، به ضرورت وجود قوا و لشکر جبهه حق و نصرت و یاری در ظهور امام مهدی، اشاره دارد و شهادت نفس زکیه، به طغیان حکومت و نظام ناصبی و دشمن اهل بیت در کشور حجاز (عربستان)، اشاره می کند. و در نهایت، خسف بیداء و فرو رفتن لشکر سفیانی در زمین در منطقه بیداء (در بین مکه و مدینه)، نشانگر صحت پیشگویی و صدق خبر پیامبر و نیز بیانگر این است که حکومت جهانی امام مهدی، ادامه حکومت رسول الله و اتمام رسالت پیامبر اسلام، می باشد.

و اما علائم حتمی ظهور، به چه معنا است؟ این تقسیم بندی از کجا آمده است؟
علائم ظهور را به چندین اعتبار، میتوان تقسیم بندی كرد؛ از جمله میتوان آنها را به علائم عادی و علائم معجزه آسا، علائمی که در طول تاریخ رخ داده اند و علائمی که تاکنون اتفاق نیفتاده و … تقسیم کرد. یکی از مهمترین و معروفترین تقسیمات نشانه و علائم ظهور امام مهدی، که از روایات اسلامی برگرفته شده، تقسیم نشانه های ظهور به علائم حتمی و علائم غیر حتمی است. امام باقر علیه‌السلام در حدیثی فرموده اند:
إِنَ‏ مِنَ‏ الْأُمُورِ أُمُوراً مَوْقُوفَةً وَ أُمُوراً مَحْتُومَةً وَ إِنَ‏ السُّفْیانِی‏ مِنَ‏ الْمَحْتُومِ‏ الَّذِی لَا بُدَّ مِنْهُ. [نعمانی، الغیبۀ، ص 416.]
برخی از امور موقوف و مشروط هستنند و برخی محتوم و تغییر ناپذیر، و سفیانی از علایم حتمی است که بی تردید رخ خواهد داد.

با توجه به این روایت امام باقر(ع)، تقسیم بندی نشانه های ظهور به حتمی و غیر حتمی، اصالت روایی و منشاء حدیثی دارد که توسط اهل بیت، برای شناخت علائم حتمی ظهور، مطرح گردیده است.

تغییر و بداء در نشانه های حتمی ظهور
تنها اشکال به نظریه حتمی بودن و تحقق بداء در نشانه های حتمی ظهور، مستند به روایتی از امام جواد علیه السلام در کتاب الغیبۀ نعمانی می‌باشد که متن روایت چنین است:
نزد امام جواد عليه‌ السلام بودیم. از سفیانی و روایاتی که بر آن اساس قیام او حتمی خواهد بود، سخن به میان آمد. به حضرت عرض کردم: آیا خداوند در حتمی­ها هم بدا روا می­دارد؟ فرمود: آری. عرض کردیم: می­ترسیم در ظهور قائم نیز بدا روا دارد! فرمود: قیام قائم عليه ‌السلام از میعاد و وعده­های الهی است و خداوند خلف وعده نمی­کند.

شایان ذکر است، منظور از “میعاد” که خدواند به آن وعده حتمی داده که تخلف ناپذیر است (و اللَّهُ‏ لا يُخْلِفُ الْمِيعاد)، در قرآن، چنین ذکر شده است: و “الميعاد"، هو قوله تعالى:‏
وعد الله الذين آمنوا منكم و عملوا الصالحات ليستخلفنهم في الأرض. [سوره نور، آیه 55.]
خداوند به مومنین و صالحان، وعده خلیفه اللهی و جانشینی خود در زمین را وعده داده است.

تغییر و بداء در نشانه های حتمی ظهور
بداء، یکی از اعتقادات شیعه است. بدان معنا که خدواند، تغییراتی را در برخی امور ایجاد میکند که تصور ما، بر قطعی بودن آنها است. بنابراین، در واقع، تغییری در علم الهی بوجود نمی آید. بلکه تغییر در اطلاع و آگاهی ما، ایجاد می شود.

اقوال مختلف درباره امکان بداء و عدم تحقق نشانه های حتمی ظهور
بعد از ذکر تعریف #بداء ، در نقد و بررسی روایت منقول در کتاب الغیبۀ نعمانی از امام جواد، مبنی بر امکان بداء در نشانه های حتمی ظهور، با توجه به این روایت، سه دیدگاه مطرح میشود که در بخش بعد ان شاالله ارسال خواهد شد .

صیحه یا ندای_آسمانی از جمله نشانه‌های ظهور امام مهدی(عج) است. این ندا که #جبرئیل آن را ایجاد می‌کند از آسمان شنیده می‌شود. محتوای این ندا در احادیث به چند صورت بیان شده است: بشارت به #ظهور امام زمان(عج)، ویژگی‌های ایشان و حقانیت شیعه. در پایان همان روز نیز شیطان تلاش می‌کند با ندایی مشابه، مردم را به تردید افکند. احادیث مربوط به ندای آسمانی در حد تواتر بوده و زمان‌های متفاوتی را برای این رخداد مشخص می‌کنند.

شنیده شدن معجزه‌آسای کلامی آسمانی در روایات از نشانه‌های ظهور یا قیام امام زمان(عج) دانسته شده است. این مطلب در روایات متعددی آمده است، به نحوی که برخی معتقدند این روایات تواتر معنوی دارند.
این ندا را جبرئیل ایجاد می‌کند [ بحارالانوار، ج۵۲، ص ۱۱۹، ح ۴۸، ص ۲۹۰، ح ۳۲، ص ۲۰۶، ح ۳۹] و در منابع شیعه و اهل سنت با واژه‌های مختلفی مانند «نداء»، «صیحه» و «صوت» از آن یاد شده است که در این میان بیشتر احادیث از واژه «نداء» بهره برده‌اند. اگر چه در روایات فراوانی صیحه در معنای «ندا» به کار رفته اما در بعضی، صیحه و ندا دو پدیده مجزا دانسته شده‌ است.[ کمال الدین و اتمام النعمه شیخ صدوق، ج۱، ص۳۲۷، ح۷]

حتمی بودن ندای آسمانی
مطابق نقل شیخ صدوق از امام صادق(ع)، این نشانه، در کنار چهار علامت دیگر( #خروج_سفیانی، #خروج_یمانی، #خسف_بیداء و #قتل_نفس_زکیه) از نشانه‌های حتمی پیش از قیام امام زمان است،[کمال الدین و اتمام النعمه شیخ صدوق، ج۲، ص۶۵۰ ]

در روایت دیگری، اولین این نشانه‌ها، ندای آسمانی در ماه رمضان معرفی شده است.
ابو بصیر می‌گوید: به امام صادق علیه‌السلام عرض کردم: فدایت شوم! خروج قائم چه زمانی است؟ آن حضرت فرمود: ما خاندان هرگز وقتی را معین نمی‌کنیم؛ زیرا حضرت محمّد صلی الله علیه وآله فرموده است: وقت گذاران دروغ می‌گویند.‌ای ابا محمّد! همانا پیشاپیشِ این امر پنج نشانه است: نخستین آنها آوازی است در ماه رمضان،….
غیبت نعمانی، ص۲۸۹، ح۶

امام علی علیه‌السلام فرمود: «در سه مورد منتظر فرج باشید»، سؤال شد: «آن سه مورد کدامند؟»، امام فرمود: «اختلاف اهل شام در میان خود، پرچم‌های سیاه از خراسان و ندا در ماه رمضان.»
بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.، ج ۵۲، ص ۲۸۵، ح ۱۴.

گستره ندای آسمانی
این ندا را که جبرئیل ایجاد می‌کند همه انسان‌ها می‌شنوند،

از امام باقر علیه‌السلام نقل شده است:
ندا دهنده‌ای از آسمان به نام قائم ندا می‌دهد که هر کس در شرق و غرب است، آن را می‌شنوند.
الغیبة للنعمانی، ص۱۸۱

به گونه‌ای که هر کس به زبان و گویش خود آن را خواهد شنید.
زراره از امام صادق علیه‌السلام روایت می‌کند که: نداکننده‌ای قائم علیه‌السلام را به نام می‌خواند. گفتم: ندای خاصّ است یا ندای عامّ؟ فرمود: ندای عامّ است و هر ملّتی به زبان خود آن را می‌شنود. گفتم: پس چه کسی با او مخالفت می‌کند، در حالی که او را به نام می‌خوانند؟ فرمود: ابلیس آنان را رها نمی‌کند و در آخر شب ندا می‌کند و مردم را به شک می‌اندازد!
کمال الدین، ج۲، ص۶۵۰

بیشتر روایات، بیان می‌کنند که این ندا از آسمان شنیده می‌شود.

محمد بن علی حلبی از امام صادق علیه‌السلام نقل می‌کند:
… ندای آسمانی نیز از علامات حتمی است و خروج حضرت قائم نیز حتمی است، عرض کردم: ندای آسمانی چگونه است؟ فرمود: یک منادی در اول روز از آسمان ندا کند….
کافی، ج۸، ص۳۱۰

از ویژگی‌های ندا یا صیحه آسمانی این است که از نزدیک و دور یکسان شنیده می‌شود،[ بحارالانوار، ج۵۲، ج ۵۱، ص ۱۵۲، ح ۲] انسان‌های خواب را بیدار کرده و همگان را به وحشت می‌اندازد، [ بحارالانوار، ج۵۲، ج ۵۲، ص ۲۳۳، ح ۹۸، ص ۲۸۵، ح ۱۴، و ۱۵، ص ۱۱۹، ح ۴۸، ص ۲۹۰، ح ۳۲، ص ۲۳۰، ح ۹۶، ص ۴۶۴] برای مؤمنان رحمت و برای کافران عذاب است [ بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۱۵۲، ح ۲] و از آن پس نام حضرت مهدی(عج) بر سر زبان‌ها می‌افتد. [معجم احادیث الامام المهدی علیه‌السلام، ج۳، ص ۳۵، ح ۵۸۹]