موضوع: "تحقیق و پژوهش"

هفت آسیب جدی در پژوهش‌های حدیثی

✅آیت الله شیخ ابوالقاسم #علیدوست، استاد درس خارج و رئیس انجمن فقه و حقوق حوزه علمیه قم در قسمتی از فرمایشات خود فرمودند:

 معتقد هستیم که احادیث اهل بیت علیهم السلام از جمله شخص پیامبر صلی الله علیه و آله، دارای مخاطبان فرا دینی است. صحیفه سجادیه و نهج البلاغه شریف و دعای کمیل و … را‌‌ می‌توان به هر انسانی که به معبودی معتقد است عرضه کرد؛ معارف اهل بیت علیهم السلام ترجمان قرآن کریم است و همان ظرفیتی که در قرآن وجود دارد، در روایات اهل بیت علیهم السلام نیز موجود است.
🔸بهترین و مهمترین ابزار حکومت مهدوی علیه السلام پس از قرآن کریم، روایات اهل بیت نبوت علیهم السلام است و در جای خود نیز ثابت شده است که بین روایات اهل بیت علیهم السلام و قرآن کریم، رابطه دوسویه وجود دارد. یعنی اینگونه نیست که تنها روایات مفسر قرآن باشند، بلکه در بخش ‌های زیادی، قرآن مفسر روایات اهل بیت علیهم السلام است؛ متفکران و محققان باید رابطه یک سویه را به دو سویه تغییر دید دهند.
🔹این ظرفیت از همان روزهای آغازین رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله و کمی قبل از آن، دچار آسیب شد؛ از جمله این آسیب‌ها، اندیشه و توهّم کافی انگاری قرآن بود؛ این شعار “حسبنا کتاب الله” نه فقط در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله، بلکه حتی در همین الان هم در برخی از تفکرات دیده‌‌ می‌شود.
🔻آسیب دوم، ضعیف انگاشتن افراطی و ناموجّه اخباری است که در اختیار داریم از حیث سند و یا راه‌ های دست یابی به احادیث اهل بیت علیهم السلام؛ منکر روایات ضعیف نیستیم، ولی اینکه بخش عظیمی از روایات به نام مجوسیات، مسیحیات و اسرائیلیات کنار گذاشته شود، آسیب دیگری بود که لطمه خود را تا جایی که کتب معتبری چون اصول کافی را‌‌ می‌گویند ضعیف است وصل شد.
🔸آسیب سوم نقطه مقابل بود که همان افراط ناموجّه از اخذ اخبار در کنار عقل و قرآن و روایات است که در یک نظام هرمی در طول هم بود؛ اینکه اجتهاد در اخذ به اخبار کنار رفت و به خود سند اکتفا شد نیز، از دیگر آسیب‌ های این حوزه است.

ما مأموریم که روایات اهل بیت علیهم السلام را در کنار عقلی که در روایات آمده است و قرآن و روایات قرار دهیم.
◾️آسیب چهارم آن بود که برخی از اخباری ‌ها پنجه تعرّض به صورت دیگران افکندند که اثرش را روی اخبار گذاشت و اثرهای گرانسنگ اخباریون بزرگ را نیز دچار خسارت کرده است.
🔻اندیشه منحصر کردن روایات به زمان و مکان خاص، آسیب پنجمی است که در این عرصه مطرح است؛ یعنی اینکه عنوان‌‌ می‌شود که این روایات مشمول مرور زمان شده است؛ در اینجا باید فرا زمان بودن و فرا مکان بودن روایات اثبات شود.
🔹آسیب ششم هم برخی از تصوّرات بی بنیان و نقل به معنا است؛ در روایات بیان شده است، اصل مراقبت و کنترل روایات توسط تراث مکتوب نیز وجود دارد و این مطلب را از نقل به معنا خارج کرده و به نقل به الفاظ رسیده؛ برخی از تصورات بی بنیان باعث شد این توهّم ایجاد شود.
▫️نگاه‌های خاص به تراث اهل بیت علیهم السلام، آسیب هفتم در این عرصه است؛ از جمله انگیزه‌های سیاسی و اعتقادی و فرقه ‌‌ای باعث‌‌ می‌شد که برخی از روایات اهل بیت علیهم السلام پررنگ و برخی دیگر نیز نادیده گرفته شود؛ متفکران باید با روشی که در فقه انجام‌‌ می‌دهند در خدمت اخبار قرار گیرند و از اخبار نیز استفاده کنند.